Jezus nie umarł w piątek, lecz w środę (cz. 8)

Mieczysław Pajewski

W poprzednich odcinkach

W dotychczasowych odcinkach przedstawiłem argumenty na rzecz hipotezy środy. Najpopularniejszy z nich odwołuje się do proroctwa wypowiedzianego przez samego Jezusa, który zapowiedział, że będzie spoczywał w łonie ziemi przez trzy dni i trzy noce, tak jak prorok Jonasz przez trzy dni i trzy noce znajdował się w brzuchu wielkiej ryby. Hipoteza środy, na co także zwraca się uwagę w literaturze przedmiotu, pozwala wyjaśnić niezgodność opisu, jaka na temat zachowania się kobiet towarzyszących Jezusowi występuje w ewangeliach św. Marka i św. Łukasza.

Ostatnie dwa odcinki poświęciłem na omówienie argumentu, który sam sformułowałem. Chodzi o różne opisy Ostatniej Wieczerzy w ewangeliach synoptycznych i w ewangelii św. Jana. Według tych pierwszych zachowanie się Jezusa i Jego uczniów wskazuje na to, że była to wieczerza paschalna. Natomiast wg ewangelii św. Jana Pascha zaczynała się dzień później, właśnie w momencie, gdy kończył się pogrzeb Jezusa. Komentatorzy biblijni przedstawiali mniej i bardziej udane próby rozwiązania tej niezgodności. Najlepsze rozwiązania odwołują się do istnienia różnych kalendarzy. A z nich najbardziej udana jest hipoteza Annie Jaubert, która uznała, że Jezus używał kalendarza słonecznego, którego używali esseńczycy (i ewangelie synoptyczne opisują Ostatnią Wieczerzę zgodnie z tym kalendarzem), a oficjalnie w świątyni jerozolimskiej obowiązywał kalendarz księżycowy (i św. Jan opisywał wydarzenia zgodnie z tym kalendarzem).

Co jest istotne i z czego sobie Annie Jaubert nie zdawała sprawy, to to, że jej hipoteza jest zgodna z bronioną tu hipotezą środowej daty śmierci Jezusa. Bowiem w kalendarzu słonecznym esseńczyków daty wszystkich świat zawsze miały miejsce tego samego dnia tygodnia, a sama Pascha zawsze przypadała we wtorek wieczorem.

Kiedy dokładnie Jezus zmartwychwstał?

W tygodniu, w którym umarł Chrystus, według obu tych kalendarzy były dwa szabaty – pierwszy z nich w kalendarzu obowiązującym w świątyni przypadał w czwartek (pierwszy dzień Święta Przaśników), a drugi - w sobotę (zwykły cotygodniowy szabat). Przebieg wydarzeń był następujący: Chrystus we wtorek wieczorem odbywa zgodnie z kalendarzem słonecznym paschalną Ostatnią Wieczerzę. Następnego dnia w środę (w kalendarzu słonecznym był to 15 Nisan, doroczny szabat, pierwszy dzień Święta Przaśników, ale w oficjalnym świątynnym kalendarzu księżycowym był to jeszcze 14 Nisan) po procesie umiera na krzyżu i jest pochowany tuż przed szabatem czwartkowym, tuż przed oficjalną Paschą.

Po szabacie czwartkowym w piątek kobiety przygotowują wonności i olejki, ale nie spieszą się z nimi do grobu. Prawdopodobnie wiedzą, że przy grobie jest straż, która ich do ciała Jezusa nie dopuści. Odpoczywają ponownie według przykazania w szabat sobotni, a w niedzielę rano skoro świt przychodzą do grobu, który już od jakiegoś czasu jest pusty. Od jakiego czasu?

Jeśli pogrzeb Jezusa kończył się, gdy „szabat się rozjaśniał” (tłumaczyłem już, ze chodzi o początek szabatu w środę wieczór), to żeby spełnił się znak Jonasza, Chrystus musiał spoczywać w grobie przez trzy dni i trzy noce i zmartwychwstać nie później, niż gdy kończyła się sobota i zaczynała niedziela. Ale i nie wcześniej, gdyż kobiety udające się do grobu, i nie tylko one, nic o zmartwychwstaniu nie wiedziały, co byłoby niemożliwe, gdyby nastąpiło ono w sobotę. Okres przebywania w grobie przedstawiałby się więc następująco: dni – czwartek, piątek, sobota; noce – ze środy na czwartek, z czwartku na piątek, z piątku na sobotę. Zmartwychwstanie Jezusa miało więc miejsce w kilku-kilkunastominutowym okresie przejściowym między sobotą a niedzielą. Albo inaczej: gdy Zmartwychwstały opuszczał grób, zaczynała się niedziela. Dlatego słusznie niedzielę nazywa się dniem zmartwychwstania Pańskiego.

Z takim rozumieniem momentu zmartwychwstania może być zgodne oryginalne greckie brzmienie Mat. 28:1. Wiersz ten jest zwykle tłumaczony tak, jak w Biblii Tysiąclecia: „Po upływie szabatu, o świcie pierwszego dnia tygodnia przyszła Maria Magdalena i druga Maria obejrzeć grób”. Jednak słowo „szabat” w oryginale występuje w liczbie mnogiej („sabbaton”) [1] i gdyby wiersz ten przetłumaczono dosłownie jako „Po upływie szabatów…”, to wyraźnie wskazywałoby to na istnienie więcej niż jednego szabatu w omawianym tygodniu. Natomiast tłumacze, którzy „wiedzą”, że był wtedy tylko jeden szabat i liczba mnoga im w tym przypadku nie pasuje, zamieniają ją na pojedynczą, tłumacząc, że słowo „sabbaton” nie odnosi się do mnogości szabatów, lecz do mnogości ceremonii odbywanych w trakcie tego jednego dnia.

Ewangelie nie podają, kiedy Chrystus zmartwychwstał. Wiadomo tylko, że w niedzielę rano, gdy było jeszcze ciemno, ciała Chrystusa w grobie już nie było. Jeśli chrześcijanie I wieku poważnie traktowali znak Jonasza – a nie mamy podstaw twierdzić, że był on lekceważony, jak to się dziś robi – to można domniemywać, że ich zdaniem Chrystus zmartwychwstał po upływie dnia sobotniego, w momencie nastawania pierwszego dnia tygodnia, czyli w sobotę wieczorem według obecnego niezgodnego z Biblią rozumienia doby.

Pewnego potwierdzenia może ponownie dostarczyć cytowany przed chwilą Mat. 28:1. Kiedy czytamy tam „o świcie”, rozumiemy, że mowa jest o poranku dnia następnego. Jednak nie musi tak być. „Świt” może znaczyć „poranek dnia”, ale może też znaczyć „początek”, jak jest w zwrotach „świt nowej ery”, „zaświtała nam nadzieja” itp. Przy takim rozumieniu słowa „po upływie szabatu, o świcie pierwszego dnia tygodnia…” odnosiłyby się do soboty wieczór, kiedy kończył się szabat i zaczynał nowy tydzień.

Słowo „świt” przetłumaczono z greckiego „epiphosko” (numer Stronga 2020). Słowo to określa się także, jak następuje: „zbliżać się, jak szabat żydowski, który zaczynał się wieczorem […]. Tak wyraźnie użyto tego czasownika w Łuk. 23:54 [...] i tak samo może być rozumiany w jedynym innym nowotestamentowym tekście, gdzie występuje, a mianowicie w Mat. 28:1 (…).” [2] Skoro to samo słowo w ewangelii Łukasza 23:54 odnosiło się do początku dnia [3] (wielokrotnie cytowane w tym opracowaniu słowa „szabat się rozjaśniał”), to może w ewangelii Mateusza 28:1 również odnosi się do początku dnia? (wtedy lepszym tłumaczeniem byłoby „szabat świtał”).

Warto zauważyć, że właśnie w tym duchu przetłumaczył wspomniany wiersz ks. Jakub Wujek (1599): „W wieczór zaś szabatu, który świta na pierwszy dzień tygodnia…” (Wujek tłumaczył jednak nie z oryginału, lecz z łacińskiej Wulgaty).

(c.d.n.)