miepaj miepaj
639
BLOG

Jezus nie umarł w piątek, lecz w środę (cz. 6)

miepaj miepaj Religia Obserwuj temat Obserwuj notkę 56

Mieczysław Pajewski

W poprzednich odcinkach

W dotychczasowych odcinkach przedstawiałem istniejące w literaturze przedmiotu argumenty na rzecz hipotezy środy. Hipoteza ta doskonale pasuje do proroctwa Jezusa, że będzie spoczywał w grobie trzy dni i trzy noce, tak jak Jonasz przebywał w brzuchu wielkiej ryby przez trzy dni i trzy noce. Hipoteza ta wyjaśnia także pozorną sprzeczność miedzy ewangelistami, z których jeden napisał, że kobiety towarzyszące Jezusowi przygotowały wonności przed szabatem, a drugi - że kupiły je po szabacie. Oba te argumenty zwolennicy teorii piątku neutralizują, nadając - w pierwszym przypadku - użytym słowom specyficzny sens (zwrot „trzy dni i trzy noce” nie odnosi się do sześciu kolejno po sobie następujących jasnych i ciemnych części doby, ale do trzech dób pojmowanych całościowo)  oraz uznając - w drugim przypadku - że albo ewangeliści z niewiadomych powodów nie piszą całej prawdy, albo po prostu jeden z nich się myli, a to, czy wonności zostały przygotowane przed czy po szabacie, nie ma większego znaczenia.

Oczywiście, można i tak postępować. Jak powiedział jeden ze starożytnych filozofów (bodajże Antystenes), każde zdanie jest prawdziwe przy odpowiednim jego rozumieniu. Ale w teologii analitycznej poważnie traktujemy analizowane teksty, a pierwszeństwo maja sensy naturalne, bezpośrednio się narzucające (z uwzględnieniem kontekstu kulturowego).

Nadszedł czas, by dodać własną cegiełkę do istniejącego dyskursu i przedstawić argument na rzecz hipotezy środy, którego nie ma w literaturze. Dokończenie tego argumentu będzie za tydzień. W kolejnych odcinkach zaś pokażę, że hipoteza środy jest hipotezą niezależnie testowalną oraz przeanalizuję najczęściej stosowane wobec niej zarzuty.

Czy Ostatnia Wieczerza była wieczerzą paschalną?

Istnieje zastanawiająca rozbieżność między tzw. ewangeliami synoptycznymi (tj. Mateusza, Marka i Łukasza) a Ewangelią Jana w sprawie dnia Ostatniej Wieczerzy odbytej przez Jezusa i Jego uczniów. Pierwsi Ewangeliści twierdzą, że odbyła się ona jako wieczerza paschalna, zgodnie zresztą z obyczajem żydowskim, czyli 14 Nisan. Zaś ukrzyżowanie odbyło się następnego dnia, czyli 15 Nisan. Natomiast z Ewangelii Jana wynika, że Ostatnia Wieczerza odbyła się dzień wcześniej, tj. 13 Nisan, a proces i śmierć Chrystusa nastąpiły 14 Nisan. I dopiero potem miała miejsce pascha. Świadczy o tym zdanie, że członkowie Sanhedrynu w dniu procesu Jezusa, a więc już po spożyciu przezeń wieczerzy, „nie weszli do pretorium, aby się nie skalać, lecz aby móc spożyć Paschę” (Jan 18:28).

Opis ostatniej wieczerzy u synoptyków bez wątpienia wskazuje na jej paschalny charakter. Jednak następnego dnia, byłby to 15 Nisan, w dniu śmierci Jezusa, żołnierze nosili broń, rozniecali ogień (Łuk. 22:55), Szymon Cyrenejczyk wracał z pola (Mk. 15:21), a Józef z Arymatei kupił prześcieradło (Mk. 15:46). Wszystkie te czynności były surowo zakazane w tym dniu (patrz Księgę Wyjścia 12:16).

Wynikające z Ewangelii Jana daty (13 Nisan – wieczerza, a 14 Nisan – proces i śmierć Jezusa) są już zgodne z tymi faktami, lecz wtedy Ostatnia Wieczerza nie byłaby wieczerzą paschalną, bo tę należało spożywać wieczorem 14 Nisan, po zakończeniu 14 Nisan (przypominam, że dla żydow początek dnia zaczyna się wieczorem).

Proponowano wiele uzgodnień chronologii Jana i synoptyków. Żadna z tych prób nie spotkała się z powszechną akceptacją. Wszystkie one mają w tym lub innym punkcie jakieś wady. Oto w skrócie niektóre z ważniejszych prób. [1]

1. Słowo „Pascha” w Jan. 18:28 oznacza nie baranka paschalnego, lecz świąteczne ofiary paschalne zjadane podczas siedmiodniowych świąt paschy i przaśników, tj. od 15 do 21 Nisan. Wtedy bezpodstawne byłoby utożsamianie dnia procesu i śmierci Jezusa z 14 Nisan. Mógł to być dzień 15 Nisan.

Jako zarzut wobec tej propozycji przedstawia się fakt, iż Jan pisał do pogano-chrześcijan, którzy nie wyczuwali takich niuansów. Również niewytłumaczone są wyżej wspomniane fakty wskazujące, iż łamany był zakaz pracy w dniu 15 Nisan.

2. Jan fałszywie przedstawił dzień śmierci Jezusa jako 14 Nisan, aby ofiarę Jezusa uznano za ofiarę paschalną.

Do trudności należy to, że Jan byłby fałszerzem z tzw. „dobrymi (?) intencjami”. Pozostają też problemy z pracą w dniu 15 Nisan.

3. Jezus odstąpił od zwyczaju żydowskiego i spożył ucztę paschalną jeden dzień wcześniej, tj. 13 Nisan (czyli że umarł 14 Nisan, jak pisze Jan Ewangelista).

Tak rozumie to na przykład kościół prawosławny, nie używając w związku z tym przaśnego chleba. Zauważa się jednak, że przyspieszenie uczty paschalnej o jeden dzień byłoby ciężkim naruszeniem Prawa Mojżeszowego. Także hipoteza ta niezgodna jest z twierdzeniem Marka Ewangelisty: „kiedy ofiarowywano Paschę, zapytali Jezusa Jego uczniowie: «Gdzie chcesz, abyśmy poszli poczynić przygotowania, żebyś mógł spożyć Paschę?»” (Mk. 14:12).

4. Niektórzy przypuszczają, że faryzeusze odbywali Paschę wcześniej niż saduceusze. Istnieją dwie odmiany tego przypuszczenia.

a) Ponieważ w roku śmierci Chrystusa 15 Nisan przypadać miał w sobotę, zabijano baranki ofiarne dzień wcześniej niż zwykle, tj. 13 Nisan, aby nie naruszyć szabatu. Faryzeusze, a Chrystus podobnie jak oni, zjadali je wkrótce po zabiciu, zaś saduceusze – w normalnym terminie, 14 Nisan.

Jednak badania historyczne wykazały, że w przypadku, kiedy 15 Nisan przypadał w sobotę, praktyka była inna. Do II wieku p.n.e. przyspieszano zabijanie baranków zaledwie o 4-6 godzin, a nie o całą dobę. Od II zaś wieku p.n.e. zabijano baranki w świątyni zawsze od około 3 godziny po południu 14 Nisan. Ponadto należy wykluczyć, aby saduceusze zjadali baranki dopiero po 24 godzinach od ich zabicia, gdyż zabrania tego wyraźnie przepis z Księgi Wyjścia 12:10: „Nie może nic pozostać z niego [tzn. z baranka] na dzień następny. Cokolwiek zostanie z niego na następny dzień, w ogniu spalicie”. Ta odmiana powyższego przypuszczenia jest niezgodna także z tymi wszystkimi fragmentami, które stanowią podstawę bronionej tu hipotezy, iż Chrystus umarł w środę, a nie w piątek (tj. Mat. 12:40 oraz Mk. 16:1 i Łuk. 23:54-56).

b) Ponieważ 1 Nisan ustalano na podstawie obserwacji nowiu księżyca, faryzeusze mogli tego roku ustalić go jeden dzień wcześniej niż saduceusze. W rezultacie obchodzili dzień Paschy również jeden dzień wcześniej.

Wadą tego przypuszczenia jest to, że jest to czysta hipoteza, nie poparta przez jakiekolwiek źródło).

5. Również taką czystą hipoteza jest to, iż w okresie Paschy było tak dużo baranków do zabicia, że Galilejczycy (i Chrystus z nimi) zabijali baranki 13 Nisan, a Judejczycy – 14 Nisan.

6. Posiłek Jezusa był zwykłym posiłkiem, a ucztą paschalną jedynie symbolicznie.

Jednak wiele szczegółów świadczy, że ostatnia wieczerza miała rzeczywiście charakter paschalny. Została odbyta w Jerozolimie, w porze wieczornej, w pozycji leżącej, łamanie chleba nastąpiło po pierwszym daniu, użyto wina i odśpiewano hymn (Hallel) na zakończenie.

7. Najbardziej prawdopodobne tłumaczenia oparte są na istnieniu dwu kalendarzy.

(c.d.n.)

 

                [1] Wg R. Bartnicki, „Pascha żydowska a chrześcijańska ofiara eucharystyczna”, Studia Theologica Varsaviensia 1980, t. 18, nr 1, s. 97-124, szczególnie s. 98-101.

miepaj
O mnie miepaj

Nieformalny przewodniczący Grupy Inicjatywnej Polskiego Towarzystwa Kreacjonistycznego (1993-1995), pierwszy przewodniczący Towarzystwa (w latach 1995-1998), redaktor naczelny organu Towarzystwa "Na Początku..." od 1993 roku do 2006 oraz (po zmianie tytułu) "Problemów Genezy" od 2013-.

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Społeczeństwo